Pneumokokken veroorzaken diverse ziektebeelden waaronder otitis media acuta, sinusitis, bronchitis en pneumonie, meningitis en sepsis. Ziektebeelden die minder frequent voorkomen zijn artritis, endocarditis en peritonitis.(LCI richtlijn invasief). Er wordt gesproken van een invasieve pneumokokkenziekte (ofwel invasive pneumococcal disease, IPD) wanneer de bacterie zich verspreidt naar het bloed of andere steriele ruimten als liquor of gewrichten. Het ziektebeeld verschilt sterk met de leeftijd. Bij kinderen onder de 5 jaar komen meningitis en sepsis het meest voor (70-75%), terwijl bij ouderen met een IPD een invasieve pneumokokkenpneumonie het meest voorkomt (80-85%) en slechts 10% een meningitis betreft.
Otitis media acuta en sinusitis
Deze ziektebeelden treden meestal op na besmetting door een nieuw serotype, na een virale infectie of bij een verminderde afweer. Otitis media acuta is het meest voorkomende ziektebeeld en komt vooral voor bij kinderen. Sinusitis komt minder vaak voor en wordt meer gezien bij volwassenen.
Niet-invasieve pneumokokkenpneumonie
Bij ouderen is pneumonie het meest voorkomende ziektebeeld door pneumokokken en kan fataal verlopen, vooral als er sprake is van co-morbiditeit. Een pneumonie zonder bacteriemie of empyeem wordt als niet-invasief beschouwd. Karakteristiek is een acuut begin met verschijnselen zoals hoge koorts, productieve hoest (vaak met bloedbijmenging), kortademigheid en pijn bij het ademhalen. Bij ouderen verloopt het begin van de ziekteverschijnselen vaak minder acuut (LCI-richtlijn invasief).
Invasieve pneumokokkenpneumonie
Bij een invasieve pneumokokkenpneumonie is er sprake van bacteriemie of empyeem. Bij ouderen die zijn opgenomen met een pneumokokkenpneumonie heeft 20-30 % een positieve bloedkweek. Er wordt echter niet altijd een bloedkweek afgenomen. Het blijkt dat de ernst van ziekte tussen invasieve en niet invasieve pneumonie bij opgenomen volwassen patiënten niet veel verschilt. Complicaties van een pneumokokkenpneumonie zijn onder meer empyeem, pericarditis en respiratoir falen.
Pneumokokkensepsis
Sepsis is een ernstige complicatie van pneumokokkeninfectie. De klinische verschijnselen kunnen bestaan uit bewustzijnsstoornissen, hoofdpijn, verwardheid, vaak met hoge koorts en een acuut beloop.
Pneumokokkenmeningitis
Pneumokokkenmeningitis kan optreden wanneer de bloed-liquorbarrière wordt doorbroken. Dat kan gebeuren na een bacteriemie en/of na een schedeltrauma met een open verbinding tussen de nasofarynx en subarachnoïdale ruimte. Ongeveer een kwart van de patiënten met een pneumokokkenmeningitis heeft ook een pneumokokkenpneumonie. Symptomen die bij een meningitis passen zijn koorts, nekstijfheid, koude rillingen, misselijkheid en overgeven, hoofdpijn, sufheid, fotofobie en petechiën.